Улсын хөгжил корпорацийн атганд
Яагаад баялаг ихтэй орон баялгаасаа ашиг шим хүртэх гэж тэмцэх болов
Оюу Толгойн уурхай © Abhi Singh
Дэлхийн хамгийн цөөн хүн амтай орнуудын нэг Монгол Улсад тавтай морил.
Хятад, Оросын их гүрнүүдийн дунд хавчигдан оршдог энэ газар ердөө гурван сая гаруй хүн амьдардаг бөгөөд нэлээд хэсэг нь цэлмэг хээр талд нутагт нүүдэлчин малчин ахуй амьдралтай.
Энд өгүүлэх түүх бол онцгой түүх биш юм. Үнэндээ энэ нь ердийн юм шиг санагддаг; байдаг л түүх. Энэ бол “танайх ингэж хөгжих хэрэгтэй” гэж ятгуулсан нэгэн орны түүх юм. Хөрөнгө оруулагчдыг яаж ийгээд татан оруул, бизнесийн эрх ашгийг нэгдүгээрт, бүр олон нийтийн эрх ашгийн өмнө тавибал хөгжинө хэмээсэн. Үүгээрээ адил биш гэж үү?
Энэ бол үндэстэн дамнасан корпораци, олон улсын санхүүгийн байгууллагууд болон хүчирхэг улс орнууд нэгдэн хүссэн зүйлдээ хүрч чадсан тухай түүх юм. Энд Монгол Улсын тухай өгүүлнэ.
Монголын нүүдэлч малчид үе үеийн туршид амьдрал ахуйгаа эрхлэхдээ дэлхий дээрх ашигт малтмалын хамгийн баян нөөцийг хөл доороо хөндөлгүй хадгалсаар иржээ. Хэдийгээр бүр 13-р зуунд Чингис хааны үед гол горхиноос алт түүдэг байсан гэдэг ч газрын хөрсийг хөндөхгүй байх нь монголчуудын амьдрах ухаан байлаа. Газар бэлчээр ба байгалийн баягийг нийтээрээ хамтран эзэмшиж ашиглах уламжлалт соёлтой газар хөндөж ухдаг уул уурхайн олборлолт зөрчилддөг учраас таагүй хандаж байнга эсэргүүцэж ирсэн түүхтэй.
Гэсэн ч монголын их говь цөл нутгийн шүтээн болох Оюу Толгойн доорхи дэлхийн хамгийн том зэс, алтны ордыг нээж ашиглавал Монгол Улс мөнгө санхүүгээр бялхаж ард иргэдийн амьдрал эрс сайжирна гэж амалсан нь 2000-аад оны эхэн билээ. Оюутолгойн ашиг орлогын тэн хагасаас илүү нь Монгол Улсад үлдэнэ гэж уурхайн эзэд бардам зарлаж уг төсөл нийт монголчууд, тэр дундаа хойч үеийнхэнд ч ашгаа өгөх болно гэж байлаа (гэжээ).
Монголчууд тэгэхэд алтны уурхай дээр сууж буйгээ мэдэх шиг болсон.
Социалист систем задран унаж Зөвлөлт Холбоот Улсын тусламж зогссоноос хойш эдийн засгийн хүнд байдалд байсан Монгол Улсад энэ бол үнэхээр баяртай мэдээ байв. Хүнсийг талоноор олгож сая орчим хүн ядууралд орсон цаг байсан юм. Ийм нөхцөлд дэлхийн банк, Олон улсын валютын сан (ОУВС) болон өндөр хөгжилтэй орнууд уул уурхайг хөгжүүлэх нь улс орныхоо хөрөнгө чинээг өсгөх хамгийн сайн арга хэмээн итгүүлжээ.
2012 онд Нью Йорк Таймсын сурвалжлагч Жона Кессэлийн уурхайн нөлөөллийн тухай богино киног үзнэ үү:
A Changing Landscape (2012) © Jonah Kessel / NYT via Vimeo CC 3.0
Харамсалтай нь өмнө үзэгдээгүй их баян болгох амлалт биелээгүйг энэ өгүүлэл харуулна.
НҮБ-ын тоо баримтад Монгол Улсын ядуурлын түвшин 2014 онд 21%-иас 2018 онд 29.6% болж өссөнийг харуулсан байдаг.
Оюу Толгойн уурхайн дүйвээнтэй хөгжлийг өөр өөр өнцөгөөс шинжсэн дөрвөн бүлэгт хуваасан ч нэг түүхийг бид энд өгүүлнэ. Интерактив он дарааллын хуудас нь хөгжлийн үе шатууд ба гол гол үйл явдлыг харуулна. Уншигч та аль сонирхсон сэдэвээ доорх жагсаалтаас сонгож уншиарай:
Хэрэв та уурхайн төслийн хөгжил, олборлох компанийн бүтэц ба Монгол Улсын өсөн нэмэгдэх өрийн дарамтын тухай унших сонирхолтой бол энэ бүлгийг сонирхоорой. Үргэлжлүүлэх…
Монгол улсын эдийн засгийн бүтцийн өөрчлөлт хийгдэх явц, Wikileaks-д цацагдсан элчин сайдын яамны баримт бичгүүдээс том корпорациуд АНУ-ын ЭСЯ-тай хамтран хөшигний цаагуур хэрхэн Монгол Улсыг онцгүй уурхайн гэрээ байгуулахад шахсан тухай Үргэлжлүүлэх…
Энэ хэсэгт татвараас хэрхэн зайлхийдэг болон Монгол Улс олон зуун сая доллар алдаж байгаа тухай өгүүлнэ. Илүүг олж мэдээрэй …
Сүүлчийн дөрөвдэх хэсэг нь тусгаар эрх мэдлээ алдахад худалдааны гэрээнүүдийн гүйцэтгэдэг үүргийг харуулж баялгийн нөөцөө ардчилсан журмаар хянахад чиглэхсэн хэдэн чухал зөвлөмж тусгасан. Үргэлжлүүлэх…
Үйл явдлын хүснэгтэд 1990 оны ардчилсан хувьсгалаас 2020 онд Рио Тинто рекорд цохисон ашиг хийсэн тухай Рио Тинтогийн тайлан хооронд болсон чухал үйл явдлуудыг харуулав. Үйл явдлыг хүснэгтийг шинжлээрэй…
We may request cookies to be set on your device. We use cookies to let us know when you visit our websites, how you interact with us, to enrich your user experience, and to customize your relationship with our website.
Click on the different category headings to find out more. You can also change some of your preferences. Note that blocking some types of cookies may impact your experience on our websites and the services we are able to offer.
These cookies are strictly necessary to provide you with services available through our website and to use some of its features.
Because these cookies are strictly necessary to deliver the website, refuseing them will have impact how our site functions. You always can block or delete cookies by changing your browser settings and force blocking all cookies on this website. But this will always prompt you to accept/refuse cookies when revisiting our site.
We fully respect if you want to refuse cookies but to avoid asking you again and again kindly allow us to store a cookie for that. You are free to opt out any time or opt in for other cookies to get a better experience. If you refuse cookies we will remove all set cookies in our domain.
We provide you with a list of stored cookies on your computer in our domain so you can check what we stored. Due to security reasons we are not able to show or modify cookies from other domains. You can check these in your browser security settings.
We also use different external services like Google Webfonts, Google Maps, and external Video providers. Since these providers may collect personal data like your IP address we allow you to block them here. Please be aware that this might heavily reduce the functionality and appearance of our site. Changes will take effect once you reload the page.
Google Webfont Settings:
Google Map Settings:
Google reCaptcha Settings:
Vimeo and Youtube video embeds:
You can read about our cookies and privacy settings in detail on our Privacy Policy Page.
Privacy Policy